Abuzywne klauzule to zapisy w umowach, które rażąco naruszają interesy konsumentów. Występują one często w regulaminach banków, firm pożyczkowych czy umowach z operatorem telekomunikacyjnym. Ich stosowanie jest nielegalne, a konsekwencje dla przedsiębiorcy mogą być dotkliwe.
Kluczowe wnioski:- Klauzule abuzywne są niedozwolone i nie wiążą konsumenta.
- Przedsiębiorca może ponieść dotkliwe konsekwencje finansowe za ich stosowanie.
- Konsument może dochodzić roszczeń, gdy klauzule abuzywne naruszyły jego interesy.
- Sądy orzekają na korzyść konsumentów w przypadku wykrycia klauzul abuzywnych.
- Warto sprawdzać umowy pod kątem zapisów, które rażąco naruszają nasze interesy.
Klauzule abuzywne w prawie
Klauzule abuzywne to zapisy w umowach, które rażąco naruszają interesy konsumentów. Zostały zdefiniowane w polskim prawie w artykule 3851 Kodeksu cywilnego. Stanowi on, że postanowienia nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą konsumenta, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy.
Oznacza to, że klauzule abuzywne są z mocy prawa nieważne. Nie obowiązują konsumenta, nawet jeśli formalnie wyraził na nie zgodę. Przykłady takich klauzul to między innymi:
- przerzucanie odpowiedzialności na konsumenta za okoliczności, na które nie ma on wpływu;
- pozbawianie konsumenta prawa do odszkodowania w przypadku niewykonania umowy;
- zastrzeganie rażąco wygórowanych kar umownych.
Przesłanki uznania postanowienia za abuzywne
Aby stwierdzić, czy dana klauzula ma charakter abuzywny, sąd bada kilka przesłanek. Po pierwsze, czy została ona indywidualnie uzgodniona z konsumentem. Jeśli nie, czy kształtuje jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. I wreszcie, czy rażąco narusza interesy konsumenta.
Spełnienie łącznie wszystkich tych warunków pozwala uznać postanowienie umowne za niedozwolone. Wówczas podlega ono eliminacji z umowy, a pozostała część umowy pozostaje w mocy.
Klauzule abuzywne w umowach
Klauzule abuzywne najczęściej występują w umowach zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Przykłady takich umów to:
| - umowy z firmami telekomunikacyjnymi i dostawcami energii |
| - regulaminy bankowe |
| - umowy pożyczki i kredytu |
Wynika to z faktu, że w takich umowach konsument nie ma realnego wpływu na treść postanowień. Są one z góry sformułowane przez silniejszą ekonomicznie stronę umowy, czyli przedsiębiorcę. Dlatego często zawierają zapisy rażąco naruszające interesy konsumenta.
Typowe postanowienia abuzywne
Do najczęściej spotykanych niedozwolonych postanowień w umowach należą między innymi:
- zbyt ogólne lub niejednoznaczne sformułowanie przesłanek wypowiedzenia umowy przez przedsiębiorcę;
- zastrzeżenie przez przedsiębiorcę prawa do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny;
- ograniczanie odpowiedzialności przedsiębiorcy za nienależyte wykonanie umowy.
Warto dokładnie czytać zawierane umowy, aby wychwycić ewentualne klauzule abuzywne i podjąć odpowiednie kroki prawne.
Skutki prawne stosowania klauzuli
Zastosowanie w umowie klauzuli abuzywnej pociąga za sobą określone skutki prawne. Przede wszystkim, z mocy prawa przestaje ona wiązać konsumenta. Oznacza to, że nawet jeśli formalnie wyraził na nią zgodę, nie musi jej przestrzegać.
Ponadto, w razie sporu sądowego dotyczącego umowy, sąd z urzędu bada, czy nie zawiera ona niedozwolonych postanowień. Jeśli stwierdzi istnienie klauzul abuzywnych, uzna je za nieważne i pozbawi skutków prawnych.
Wyeliminowanie niedozwolonego postanowienia z umowy nie powoduje jej nieważności. Pozostała treść umowy pozostaje w mocy.
Oznacza to, że umowa będzie dalej obowiązywać po prostu bez postanowień uznanych za abuzywne i naruszające interesy konsumenta.
Sankcje za stosowanie klauzul
Stosowanie w umowach klauzul abuzywnych jest nielegalne i grozi przedsiębiorcy określonymi sankcjami. Jest to traktowane jako nieuczciwa praktyka rynkowa. Organem uprawnionym do karania firmy w takim przypadku jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Przedsiębiorca może zostać ukarany karą pieniężną w wysokości do 10% rocznego obrotu. Dodatkowo Prezes UOKiK może na niego nałożyć obowiązek publikacji decyzji lub oświadczenia odwołującego nieprawdziwe informacje na temat praktyki rynkowej.
Innymi konsekwencjami mogą być utrata zaufania i reputacji firmy w oczach konsumentów, a nawet spadek sprzedaży. Dlatego lepiej unikać stosowania jakichkolwiek klauzul abuzywnych.
Wyroki sądów w sprawach abuzywnych
Polskie sądy coraz częściej wydają korzystne dla konsumentów wyroki w sprawach dotyczących klauzul abuzywnych. Uznają zawarte w umowach zapisy za niedozwolone i pozbawiają ich mocy obowiązującej.
Przykładowo, Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za abuzywne postanowienia umów z operatorem telekomunikacyjnym dotyczące kary umownej za zerwanie umowy terminowej. Uznał je za rażąco wygórowane i naruszające interesy konsumentów.
Podobnie, sądy uznają za niedozwolone zapisy bankowych umów kredytowych zezwalające bankom na dowolną jednostronną zmianę oprocentowania. Tego typu orzeczenia dają nadzieję, że abuzywne praktyki zostaną ograniczone, a konsumenci będą lepiej chronieni.
Podsumowanie
Klauzule abuzywne to zapisy umowne, które w sposób rażący naruszają interesy konsumentów. Zgodnie z artykułem 385[1] KC nie wiążą one konsumenta, nawet jeśli formalnie wyraził na nie zgodę. Najczęściej występują w umowach zawieranych z silniejszym ekonomicznie partnerem, np. z operatorem telekomunikacyjnym czy bankiem.
Typowym przykładem klauzuli abuzywnej jest ograniczenie odpowiedzialności przedsiębiorcy, przerzucenie wszelkiego ryzyka na konsumenta lub zastrzeżenie rażąco wygórowanych kar umownych. Zastosowanie niedozwolonego postanowienia grozi sankcjami ze strony UOKiK, a sądy konsekwentnie orzekają, że tego typu zapisy są bezskuteczne.
Wyeliminowanie klauzuli abuzywnej z umowy nie pociąga za sobą jej nieważności. Pozostała treść umowy nadal obowiązuje. Dlatego konsumenci powinni zwracać uwagę na zapisy rażąco naruszające ich interesy i kwestionować je przed sądem.
Walka z nieuczciwymi praktykami przedsiębiorców jest ważna dla ochrony praw konsumentów. Liczne korzystne wyroki sądów pokazują, że abuzywne postanowienia umowne mogą zostać skutecznie wyeliminowane, a umowa dalej obowiązywać. To dobra wiadomość dla wszystkich klientów firm.
Tagi
Udostępnij artykuł
